วันที่ออกอากาศ: 26 ตุลาคม 2557
วิทยากร: ดินาร์ บุญธรรม
ผู้ดำเนินรายการ: วราภรณ์ จิวชัยศักดิ์
กล้วย เป็นผลไม้ที่หาบริโภคได้ทุกฤดูกาล ถือเป็นหนึ่งในยอดอาหารของคนไทยมาตั้งแต่โบราณกาล ดังสำนวนที่ว่า กินกล้วยเป็นยา ในวัฒนธรรมการกินกล้วยของคนไทยปัจจุบัน มักนิยมกินกล้วยน้ำว้า กล้วยหอม และกล้วยไข่ เป็นหลัก
กล้วยน้ำว้า หรือโบราณเรียกว่า กล้วยน้ำละว้า เดิมอาจไม่ใช่กล้วยพันธุ์ของคนไทยภาคกลาง แต่เป็นกล้วยของชาวละว้าซึ่งเป็นกลุ่มชาติพันธุ์หนึ่ง ภายหลังจึงนิยมนำมาปลูกในบริเวณภาคกลาง เนื่องจากมีรสชาติดี รับประทานได้ทุกเพศวัย และถือเป็นยาระบายขนานดี
กล้วยไข่ ถือเป็นของดีของจังหวัดกำแพงเพชร นิยมนำมาทานคู่กับขนมกระยาสาท จนเกิดเป็นเทศกาลวันสารทกล้วยไข่กำแพงเพชร
ส่วนกล้วยหอมมีนานาชนิด พันธุ์ที่นิยมมากและถือเป็นสินค้าชั้นดีสำหรับส่งออกไปต่างประเทศ คือ กล้วยหอมทอง มีลูกใหญ่เปลือกสีเหลืองสวย
นอกจากกล้วย 3 ชนิดที่ถือว่าเป็นกล้วยพันธุ์หลักของคนไทยแล้ว ยังมีกล้วยพันธุ์ต่างๆ นานาชนิดที่ปัจจุบันกลายเป็นพันธุ์หายากในในสังคมไทยไปแล้ว อย่างเช่น กล้วยน้ำไท ซึ่งในอดีตคนไทยนิยมนำมาบริโภคก่อนกล้วยน้ำว้า มีรูปร่างเหมือนนำกล้วยน้ำว้ามาผสมกับกล้วยหอม
รูปทรงของผลกล้วยมีความเหลี่ยมคล้ายกล้วยหอม แต่ขนาดไม่ใหญ่และยาวเท่ากับกล้วยหอม มีปริมาณเนื้อของผลกล้วยมากเท่ากล้วยน้ำว้า จึงเหมือนกล้วยหอมที่มีขนาดย่อมลงมา มีเปลือกหนาค่อนข้างแข็งสีเหลืองดอกจำปา
มีรสชาติไม่หวานมากและมีความฝาดปนอยู่ จึงไม่อร่อยเท่ากล้วยน้ำว้าหรือกล้วยหอม แต่มีคุณค่าทางอาหารสูงมาก รวมถึงใยอาหารและไฟเบอร์ จึงมีคุณสมบัติเป็นยา ซึ่งในตำรายาไทยโบราณถือเป็นยาอายุวัฒนะ
นอกจากการรับประทานแล้ว กล้วยน้ำไทถือเป็นกล้วยชั้นสูงสำหรับใช้ในพิธีบรวงสรวงสังเวยในราชสำนัก โดยเฉพาะการบรวงสรวงพระสยามเทวาธิราช และดวงพระวิญญาณสมเด็จพระบูรพระมหากษัตริย์
ปัจจุบันกล้วยน้ำไทถือเป็นของหายาก แทบไม่มีขายในท้องตลาด ส่วนใหญ่ปลูกไว้รับประทานกันเองภายในบ้าน
กล้วยนาค มีรูปร่างคล้ายกล้วยไข่แต่ผลใหญ่กว่า มีผิวภายนอกเป็นเงาสีแดงปนม่วง กล้วยนาคเป็นกล้วยพันธุ์โบราณที่ในสังคมไทยบริโภคกัน
กล้วยพันธุ์หายากอีกชนิดหนึ่งคือ กล้วยหักมุก ปัจจุบันยังคงพอหาทานได้ แต่ก็ลดจำนวนลงไปมาก ขนาดผลค่อนข้างใหญ่ นิยมนำมาปิ้งทั้งเปลือกจนเปลือกเกรียมเป็นสีดำ ต้องกรีดเปลือกก่อนนำมาปิ้งเพราะว่าเนื้อก็จะฟูขยายขึ้นมา เนื้อกล้วยหักมุกเมื่อสุกจะมีสีเหลืองสวย
กล้วยหักมุกก็ถือว่าเป็นยาขนานดี ทั้งเป็นยาอายุวัฒนะและยาระบาย ผลวิจัยการแพทย์ทางโภชนาการระบุว่ากล้วยหักมุกมีสารที่เป็นประโยชน์ต่อไต สำหรับตำรับยาไทยที่เรียกว่ายากลางบ้านระบุว่ามีประโยชน์ต่อคนที่ป่วยด้วยโรคนิ่ว โรคไต โรคท้องมาร
ปัจจุบัน กล้วยหอม กำลังจะกลายเป็นกล้วยพันธุ์หายาก โดยเฉพาะกล้วยหอมสายพันธุ์ไทย สำหรับกล้วยหอมทองที่กล่าวมาข้างต้นนั้น มีจำหน่ายอยู่ทั่วไปและเป็นสินค้าส่งออก เป็นสายพันธุ์ที่มาจากลาตินอเมริกา นิยมส่งออกไปยังตลาดยุโรป รสชาติไม่ค่อยดีเท่ากล้วยหอมทองของไทย แต่ที่กล้วยหอมทองของไทยไม่เป็นที่นิยมในตลาดยุโรปและอเมริกาเนื่องจากสุกงอมเร็วกว่ามาก จึงมักส่งออกไปยังตลาดเอเชียที่ใกล้กว่า
กล้วยหอมพันธุ์ไทยแต่ดั้งเดิมที่นิยมมีอยู่ 2 ชนิด ได้แก่ กล้วยหอมจันทร์ และกล้วยหอมเขียว กล้วยหอมเขียวตอนผลสุกเปลือกยังคงเป็นสีเขียว ส่วนกล้วยหอมจันทร์มีผิวเปลือกที่สวยมาก กล้วยหอมทั้งสองชนิดนี้รสชาติหวานหอม แต่ปัจจุบันหาทานได้ค่อนข้างยากแล้ว