วันที่ออกอากาศ: 18 สิงหาคม 2556
วิทยากร: ดินาร์ บุญธรรม
ผู้ดำเนินรายการ: วราภรณ์ จิวชัยศักดิ์
การคัดเลือกพันธุ์ไม้ถือเป็นภูมิปัญญาไทยของคนโบราณอย่างหนึ่ง โดยเฉพาะการเลือกไม้ดอกที่มีกลิ่นหอมเพื่อมาปลูกในบริเวณบ้าน เพื่อสร้างบรรยากาศที่ดี หรือการใช้กลิ่นหอมในการบำบัดรักษาโรคหรือบำรุงสุขภาพ เมื่อลมพัดมาในบริเวณบ้านจะเกิดกลิ่มหอมในตอนเย็นที่คนนิยมมานั่งเล่นนอกหรือรับประทานอาหาร กลิ่นหอมของดอกไม้ยังช่วยให้คนในบ้านนอนหลับสนิท
ภูมิปัญญาเกี่ยวข้องดอกไม้หอมปรากฏอยู่ในวรรณคดีไทยหลายเรื่อง อาทิ ขุนช้างขุนแผน ตอนที่ขุนแผนขึ้นเรือนขุนช้าง ปรากฏความว่า
โจนลงกลางชานร้านดอกไม้ ของขุนช้างปลูกไว้อยู่ดาษดื่น รวยรสเกสรเมื่อค่อนคืน ชื่นชื่นลมชายสบายใจ
แสดงว่าขุนช้างปลูกดอกไม้ไว้หลายชนิด จากนั้นมีความต่อด้วยชื่อดอกไม้อีกหลายชนิด ซึ่งสะท้อนให้แสดงถึงพันธุ์ไม้ดอกกลิ่นหอมต่างๆ ที่คนไทยนิยมปลูกในบ้านเรือน
ในวรรณคดีอิเหนาได้สะท้อนแนวคิดที่ว่าไม้ดอกกลิ่นหอมแต่เดิมไม่ได้ปลูกอยู่ในบ้านเรือน โดยมักกล่าวถึงท้าวพระยามหากษัตริย์ทั้งหลายที่เสด็จประพาสป่าชมดอกไม้ต่างๆ ดังนั้นไม้ดอกเหล่านี้จึงมีถิ่นเดิมอยู่ในป่า แล้วจึงค่อยมีคนนำออกมาปลูกในภายหลัง
มีข้อสังเกตว่าไม้ดอกกลิ่นหอมที่คนไทยนิยมนำมาปลูกกันในครัวเรือน มักเป็นดอกไม้สีขาว ทั้งนี้ในทางพฤกษศาสตร์ดอกไม้สีขาวส่วนใหญ่จะมีกลิ่นหอมกว่าดอกไม้สีอื่นๆ มีภูมิปัญญาในการเลือกสรรดอกไม้ที่ส่งกลิ่นหอมในช่วงเวลาแตกต่าง บางชนิดส่งกลิ่นหอมเฉพาะกลางวัน บางชนิดจะหอมมากในช่วงกลางคืน ตัวอย่างเช่น ชมนาศ ราตรี ซ่อนกลิ่น ดอกแก้ว เป็นต้น
ข้อแนะนำในการปลูกดอกไม้กลิ่นหอมของไทยในบ้าน ควรต้องศึกษาช่วงเดือนที่ดอกไม้ส่งกลิ่นด้วย เพื่อจะได้รับกลิ่นดอกไม้สลับสับเปลี่ยนกันไปทั้งปี รวมถึงลักษณะความหอมและสรรพคุณต่างๆ ของดอกไม้ อาทิ ดอกพุดซ้อนมีกลิ่นหอมเย็น ดอกมะลิซ้อนหรือมะลิเรื้อยอย่างมะลิลาจะให้กลิ่นหอมอ่อนๆ ในทางวิทยาศาสตร์ยังพบว่าดอกมะลิมีประโยชน์ต่อการบำรุงหัวใจ ดอกเขี้ยวกระแตมีกลิ่นหอมแรง ดอกเล็บมือนางมักมีแมลงอย่างหนอนและมดขึ้นเยอะต้องหมั่นดูแล ดอกเข็มสีขาวหรือที่เรียกว่าดอกเข็มอุนากันเป็นดอกไม้อีกชนิดที่หอมตอนกลางคืน
นอกจากนี้ หากบ้านมีบริเวณกว้างภูมิปัญญาไทยโบราณแนะนำให้ปลูกไม้ดอกไว้ตามมุมต่างๆ เพื่อให้สามารถรับกลิ่นหอมได้ เช่น เมื่อออกมานั่นเล่นก่อนนอนหรือรับประทานข้าวเย็น ลมพัดก็พัดโชยกลิ่นดอกไม้หอมมา หรือหลังจากเข้านอนก็สามารถเปิดหน้าต่างรับกลิ่นดอกไม้ ซึ่งจะช่วยให้นอนหลับสนิท
การปลูกไม้ดอกกลิ่นหอมในภูมิปัญญาไทยโบราณ มีวิธีรักษาบำรุงต้นไม้ให้เจริญงอกงามโดยไม่ต้องใช้สารเคมี แต่จะใช้วิธีทางธรรมชาติ อย่างเช่นการปลูกไม้ดอกตระกูลมะลิให้ออกดอกดกต้องหมั่นรดน้ำพรวนดิน ภูมิปัญญาโบราณกล่าวว่า น้ำซาวข้าว น้ำล้างปลา กุ้ง รวมถึงก้างปลา เกล็ดปลา เปลือกกุ้งต่างๆ เป็นปุ๋ยบำรุงต้นอย่างดี และต้องหมั่นเด็ดใบเสียทิ้ง จะช่วยในต้นมะลิออกดอกดกตลอดทั้งปี
การบำรุงรักษาดอกบัวก็ต้องหมั่นตัดใบทิ้ง โดยเฉพาะหลังจาการตัดดอกไปแต่ละรุ่น สมัยก่อนจะทำการ บ้าใบ โดยลงเดินย่ำใบบัวและดอกที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์ให้ยุบลงไปก้นสระกลายเป็นปุ๋ยและเพื่อให้รากบัวสร้างต้นและดอกใหม่ขึ้นมา เป็นวิธีโบรารณที่ช่วยให้ดอกไม้งอกงามตลอดปี ซึ่งต่างจากปัจจุบันที่เน้นการใช้ยาฆ่าแมลงซึ่งส่งผลเสียต่อร่างกายเมื่อสูดดมกลิ่นดอกไม้