วันที่ออกอากาศ: 16 มีนาคม 2557
วิทยากร: ดินาร์ บุญธรรม
ผู้ดำเนินรายการ: วราภรณ์ จิวชัยศักดิ์
ในกรุงเทพฯ ฝั่งธนบุรี บริเวณบางกอกน้อย บางยี่ขัน บางพลัด แต่เดิมเป็นพื้นที่สวนมาตั้งแต่สมัยอยุธยา ชาวสวนในสมัยโบราณนั้น ส่วนใหญ่ล้วนแล้วแต่เป็นคหบดีผู้มีอันจะกิน ซึ่งมักนิยมสร้างวัดประจำชุมชนอยู่ตามเรือกสวนต่างๆ ในพื้นที่บริเวณนี้จึงปรากฏวัดจำนวนไม่น้อยที่มีอายุเก่าแก่สืบมาตั้งแต่สมัยอยุธยา เป็นวัดโบราณมีงานศิลปะที่น่าไปเยี่ยมชมศึกษา โดยเฉพาะงานภาพจิตรกรรมฝาผนังที่มีความงดงาม
วัดไชยทิศ ตั้งอยู่ในแขวงบางขุนศรี เขตบางกอกน้อย เป็นวัดกลางสวนมีคลองไชยทิศไหลผ่าน จากหลักฐานการสำรวจทางโบราณคดียืนยันว่าเป็นวัดที่มีอายุสืบได้ตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนปลาย สังเกตจากสถาปัตยกรรมของพระอุโบสถ ซึ่งยังหลงเหลืออยู่ เป็นพระอุโบสถขนาดกลางประมาณ 3 ห้อง เดิมไม่มีช่อฟ้าใบระกา แต่การบูรณะในระยะหลังได้ต่อเติมเพิ่มขึ้นมา มีพาลัยคลุมทั้งด้านหน้าและด้านหลังทำให้บริเวณมุกด้านหน้าและด้านหลังของพระอุโบสถมีหลังคาคลุมกันฝน
ใบเสมาของพระอุโบสถแกะสลักจากหินทรายขนาดเล็ก มีการก่อแท่นฐานตกแต่งด้วยลายปูนปั้นประดับ โดยสามัญเรียกลักษณะของเสมาแบบนี้ว่า เสมานั่งแท่น ซึ่งพาลัยและเสมานั่งแท่นถือเป็นลักษณะเอกลักษณ์ของโบสถ์สมัยอยุธยาตอนปลาย โดยเฉพาะตั้งแต่รัชกาลสมเด็จพระนารายณ์มหาราชเป็นต้นมา
ภาพจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดไชยทิศ ถือเป็นผลงานสำคัญที่ผู้สนใจงานศิลปะประเภทจิตรกรรมฝาฝนังต้องมาศึกษาเยี่ยมชม ในพระอุโบสถของวัดมีภาพจิตรกรรมเขียนไว้เต็มฝาผนังทั้ง 4 ด้าน แต่ภาพบางส่วนเสียหายจากเหตุน้ำท่วมใหญ่ในปีพุทธศักราช 2485 โดยเฉพาะบริเวณระหว่างช่องประตูหน้าต่างที่น้ำท่วมถึง
แต่ถือเป็นความโชคดีเนื่องจากส่วนที่ถือเป็นหัวใจของเรื่องราวต่างๆ ในแต่ละภาพอยู่เหนือรอยน้ำท่วมขึ้นไป เป็นภาพจิตรกรรมฝาฝนังที่ถือว่าเป็นงานศิลปะชิ้นเอกหลายต่อหลายชิ้น ซึ่งกรมศิลปากรได้เข้ามาดำเนินการอนุรักษ์เมื่อต้นทศวรรษ 2550 ทำให้ปัจจุบันภาพจิตรกรรมต่างๆ อยู่ในสภาพที่เห็นรายละเอียดได้ชัดเจนและมีสีสันสวยงาม
ภาพจิตรกรรมของวัดไชยทิศ แต่เดิมเขียนขึ้นสมัยอยุธยาตอนปลาย แต่มากกว่าครึ่งหนึ่งมีการซ่อมแซมและเขียนเพิ่มเติมในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ ภาพฝาผนังส่วนเหนือช่องประตูหน้าต่างที่อยู่ด้านข้างพระประธานเขียนลายดอกมณฑารพ ซึ่งเป็นดอกไม้สวรรค์ที่ล่วงลงมาตอนพระพุทธเจ้าปรินิพพาน ตัวดอกไม้ใบไม้เขียนด้วยสีทองบนพื้นสีแดงแลดูสดใส
ผนังด้านหลังพระประธานเหนือช่องประตูเขียนเป็นภาพไตรภูมิตามขนบสมัยอยุธยา เน้นความสำคัญของพระจุฬาเจดีย์มณีบนยอดเขาพระสุเมรุ และภาพเทพยดาวิทยาธรเหาะมาสักการะบูชาพระจุฬามณีเจดีย์ ผนังด้านหน้าพระประธานโดยปกติตามขนบเดิมนิยมเขียนภาพมารผจญ แต่ของวัดไชยทิศเขียนเป็นภาพพุทธประวัติแบ่งเป็น 3 เรื่อง ได้แก่ การแสดงธรรมเทศนาโปรดพระพุทธมารดาบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ การถวายพระเพลิงพระพุทธสรีระ และการแบ่งพระบรมสารีริกธาตุ
ระหว่างช่องประตูหน้าต่างเขียนเรื่องพุทธประวัติจากคัมภีร์ปฐมสมโภช ล้วนแล้วแต่วาดตัวละครต่างๆ ได้อย่างปราณีตงดงาม อาทิ ภาพตอนพระอินทร์อาราธนาพระโพธิสัตว์อุบัติเป็นเจ้าชายสิทธัตถะ ภาพพระพุทธมารดาประสูติเจ้าชายสิทธัตถะ ภาพพระพุทธบิดาประกอบพิธีแรกนาขวัญและเจ้าชายสิทธัตถะได้ปฐมฌาน ภาพอสิตดาบสทำนายเจ้าชายสิทธัตถะ ภาพเสด็จออกมหาภิเนษกรม
รวมถึง ภาพมารผจญ ซึ่งเป็นหนึ่งในภาพที่มีการนำไปลงตีพิมพ์ในหนังสือภาพจิตรกรรมฝาผนังเป็นจำนวนมาก จึงเห็นได้ว่าพระอุโบสถวัดไชยทิศมีภาพจิตรกรรมฝาผนังที่น่าสนใจอยู่มากมาย ซึ่งผู้พิสมัยการชมภาพจิตรกรรมฝาผนังสวยๆ สามารถใช้เวลาชมและศึกษาภาพจิตรกรรมของวัดอยู่ได้ทั้งวัน