วันที่ออกอากาศ: 31 มีนาคม 2556
วิทยากร: ดินาร์ บุญธรรม
ผู้ดำเนินรายการ: วราภรณ์ จิวชัยศักดิ์
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีบทบาทสำคัญในการการสร้างงานพุทธศิลป์ไทย ซึ่งเป็นงานศิลปะที่อุทิศตามพระราชศรัทธาในพระพุทธศาสนา ทั้งงานสถาปัตยกรรม ปฏิมากรรม จิตรกรรม และงานประณีตศิลป์
ทรงเข้าพระทัยการออกแบบงานพุทธศิลป์ต่างๆ จนสามารถสร้างงานที่ยิ่งใหญ่และไม่เคยมีปรากฏในยุคก่อนๆ สะท้อนให้เห็นถึงความเป็นปราชญ์ทางพระพุทธศาสนาและพระอัจฉริยภาพทางด้านศิลปะของพระองค์
10 ตัวอย่างงานพุทธศิลป์ชั้นเยี่ยมในสมัยรัชกาลที่ 3 ซึ่งแนะนำให้คนไทยควรหาโอกาสไปเยี่ยมชมศึกษา ได้แก่
(1) พระปรางค์วัดอรุณราชวราราม ได้รับการออกแบบและก่อสร้างในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระปรางค์ทรงสูงฉลูดที่มีขนาดสูงใหญ่ที่สุดในสมัยสมัยสุโขทัยจนถึงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ คือประมาณ 1 เส้นเศษ หรือสูงเกือบหนึ่งร้อยเมตร
(2) โลหะปราสาท วัดราชนัดดาราม เป็นพุทธเจดีย์ตามพระราชนิยมในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงรับธรรมเนียมการสร้างโลหะปราสาทในสมัยพุทธกาลซึ่งปรากฏความอยู่ในคัมภีร์ทางพุทธศาสนา โลหะปราสาทที่วัดราชนัดดารามเป็นอาคาร 3 ชั้น มียอดปราสาทรวม 37 ยอด ซึ่งแทนหัวข้อธรรมะในพุทธศาสนา คือ พระโพธิปักขิยธรรม 37 ประการ
(3) พระเจดีย์เรือสำเภา วัดยานนาวา ทรงสร้างพระเจดีย์ที่มีฐานเป็นรูปเรือสำเภาจีน ตามพระราชประสงค์เพื่อให้เป็นปริศนาธรรมที่แสดงให้เห็นว่าองค์พระพุทธเจ้าทรงมีบทบาทเหมือนเรือสำเภาที่นำสรรพสัตว์ข้ามโลกุตระลาวาหรือมหาสมุทรแห่งกิเลสตัญหาต่างๆ
(4) สัตตมหาสถาน วัดสุทัศน์เทพวราราม เป็นการจำลองสถานที่ 7 แห่งที่พระพุทธเจ้าทรงย้ายที่ประทับภายหลังการตรัสรู้พระอนุตรสัมมาสัมโพธิญาณ ซึ่งอยู่บริเวณรอบต้นพระศรีมหาโพธิ์ มีการปลูกต้นไม้ที่กล่าวถึงในพระพุทธประวัติ เช่น พระศรีมหาโพธิ์ ต้นมุจลิน ต้นสัตตบัน แล้วมีการประดับตกแต่งสถานที่ด้วยวัสดุต่างๆ เช่น เก๋งจีน ตุ๊กตาจีนที่เป็นศิลาแกะสลักจากเมืองจีน เป็นต้น
(5) พระอุโบสถวัดราชโอรสาราม เป็นพระโอบสถที่มีสถาปัตยกรรมตามพระราชนิยม คือพระอุโบสถวิหารที่ไม่มีช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ ตามสถาปัตยกรรมแบบไทยเดิม โดยก่อโครงหลังคาด้วยอิฐปูน แทนการไม้ซึ่งไม่ทนทานหักพังได้ง่าย แล้วประดับด้วยกระเบื้องเป็นลวดลายต่างๆ ตามคติจีน ถือว่าพระอุโบสถวัดราชโอรสารามเป็นตัวอย่างที่ดีทีสุดที่แสดงให้เห็นถึงสถาปัตยกรรมแบบพระราชนิยมในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
(6) พระอุโบสถวัดสุทัศน์เทพวราราม เป็นพระอุโบสถตามสถาปัตยกรรมแบบไทยเดิมที่มีขนาดใหญ่โตที่สุดในประเทศจนถึงปัจจุบัน ทรงมีพระราชดำริให้หล่อพระพุทธตรีโลกเชษฐ์ ซึ่งเป็นพุทธปฏิมาขนาดใหญ่มากประดิษฐานอยู่ในพระอุโบสถ และมีภาพจิตรกรรมฝาผนังภาพประวัติของพระปัจเจกพุทธเจ้า ซึ่งเป็นหนี่งในงานจิตรกรรมสำคัญสมัยรัตนโกสินทร์
(7) พระพุทธรูปปางไสยาสน์ วัดพระเชตุพน ก่อด้วยอิฐแล้วตกแต่งด้วยปูนปั้น มีความยาวประมาณ 50 เมตรเศษ ที่พระบาทตกแต่งลายประดับมุกเป็นมงคล 108 ประการ ถือเป็นงานประณีตศิลป์ชิ้นสำคัญ
(8) พระพุทธไตรรัตนนายก วัดกัลยาณมิตร เป็นพระพุทธรูปขนาดใหญ่ สร้างโดยใช้คติและรูปแบบเดียวกับวัดพนัญเชิงในพระนครศรีอยุธยา จึงพระราชทานนามของพระพุทธรูปว่า พระพุทธไตรรัตนนายก ซึ่งเป็นพระนามเดียวกับพระพุทธรูปหลวงพ่อโตวัดพนัญเชิง
(9) พระพุทธรูปในวัดอัปสรสวรรค์วรวิหาร ซึ่งเป็นพระประธานขนาดกลางจำนวน 28 องค์ สร้างตามคติอดีตพระพุทธเจ้า 28 พระองค์ ในคัมภีร์ภัทรกัปของพระพุทธศาสนาเถรวาท เป็นพระพุทธเจ้าปางมารวิชัย ประดิษฐานลดหลั่นกันไปบนฐานชุกชีในพระอุโบสถ
(10) รูปหล่อของพระภิกษุณีสงฆ์ในพระวิหารวัดเทพธิดาราม ทรงสร้างวัดเทพธิดารามพระราชทานแก่พระราชธิดา พระองค์เจ้าวิลาส กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ ซึ่งมีพระประธานเป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ แล้วโปรดให้หล่อรูปพระภิกษุณีที่มีอากัปกิริยาเหมือนนั่งนั่งฟังพระธรรมจากพระพุทธเจ้าบนแท่นที่อยู่เบื้องหน้าองค์พระประธาน ซึ่งถือเป็นงานประติมากรรมชิ้นเยี่ยมในรัชสมัย