หลักการและเหตุผล
โครงการเสวนาวิชาการ เรื่อง “ก้วย กอ เปี้ย ทึ้ง” กับพิธีกรรมเซ่นไหว้ จัดขึ้นเพื่อส่งเสริมความเข้าใจเกี่ยวกับขนมหวานและพิธีกรรมเซ่นไหว้ของคนไทยเชื้อสายจีน เป็นการอภิปรายประวัติความเป็นมา วิถีชีวิต และความเชื่อทางศาสนาของคนไทยเชื้อสายจีน ซึ่งจะสะท้อนให้เราเห็นถึงการผสมผสาน การกลืนกลายทางวัฒนธรรมได้อย่างชัดเจน ดังจะเห็นได้จากเทศกาลสำคัญที่คนไทยเชื้อสายจีนเคยปฏิบัติสืบต่อกันมาตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษได้ถูกตัดทอนรายละเอียดบางอย่างออกไป ถึงแม้ว่าการกลืนกลายทางวัฒนธรรมจะเป็นปรากฏการณ์ทางสังคมที่ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ ขนบธรรมเนียมและประเพณีอาจเปลี่ยนแปลงไปจากอดีต แต่ความคิด ความเชื่อ ตลอดจนอัตลักษณ์ของคนไทยเชื้อสายจีนยังคงดำรงอยู่ พวกเขายังคงเคารพบูชาบรรพบุรุษตามแนวคิดของขงจื๊อ เซ่นไหว้เทพเจ้าสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่างๆ ตามแนวคิดของเต๋าและพุทธศาสนาแบบมหานิกาย โดยเฉพาะในย่านชุมชนคนไทยเชื้อสายจีน ประเพณีและพิธีกรรมบางอย่างยังคงได้รับการอนุรักษ์ไว้อย่างเหนียวแน่น อย่างไรก็ตาม คนไทยเชื้อสายจีนปัจจุบันกลับมีความรู้เรื่องประเพณีและวัฒนธรรมของตนเองไม่ลึกซึ้งเพียงพอ ทำให้พวกเขาไม่เข้าใจสาระสำคัญ และไม่สามารถเชื่อมโยงความสัมพันธ์ระหว่างประเพณีกับวิถีชีวิตได้
อาหารคือกระจกสะท้อนวัฒนธรรม เป็นเอกลักษณ์ที่บ่งบอกวิถีชีวิตและตัวตนของแต่ละชนชาติ เทศกาลในรอบปีของคนไทยเชื้อสายจีนมีจำนวนมาก แต่ละเทศกาลจะมีของไหว้ที่ขาดไม่ได้ เช่น หมู เป็ด ไก่ ปลา กุยช่าย ขนมถ้วยฟู ขนมเปี้ย และผลไม้ต่างๆ บางเทศกาลจะมีอาหารพิเศษประจำเทศกาล เช่น ขนมอี๋ บ๊ะจ่าง ขนมไหว้พระจันทร์ ซึ่งอาหารคาวหวานทั้งหลายเหล่านี้จะแฝงคติความเชื่อ และสะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตของผู้คนในแต่ละท้องถิ่น การศึกษาความหมายและความสำคัญของอาหารในเทศกาลต่างๆ ของจีนเป็นหัวข้อที่นักวิชาการให้ความสนใจเป็นอย่างมาก ในขณะเดียวกันหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชนต่างเคยจัดกิจกรรมด้านอาหารและประเพณีของคนไทยในพื้นที่หรือภูมิภาคต่างๆ หลากหลายรูปแบบ แต่การศึกษาเรื่องอาหารกับพิธีกรรมในรอบปีของคนไทยเชื้อสายจีนอย่างลึกซึ้ง โดยเชื่อมโยงกับชุมชนชาวจีนโพ้นทะเลในประเทศไทย วิถีชีวิต ภูมิปัญญา ตลอดจนคติความเชื่อต่างๆ ยังมีจำนวนไม่มากนัก
สถาบันไทยศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้ผลิตและสร้างสรรค์ผลงานในรูปแบบของวารสารและบทความวิชาการด้านอาหารและวัฒนธรรมจำนวนมาก เช่น บทบาทของอาหารในพิธีกรรมเกี่ยวกับดนตรีของชาวล้านนาในภาคเหนือของประเทศไทย แป้งอิตาลีในอาหารไทย อาหารเช้าของคนไทย ผัดหมี่ในรายการอาหารไทย ข้าวยำปักษ์ใต้ มะพร้าวในวิถีชีวิตไทย เป็นต้น อีกทั้งยังจัดประชุมวิชาการระดับชาติและนานาชาติด้านอาหารและศาสตร์ที่เกี่ยวข้องมาอย่างต่อเนื่อง เช่น วัฒนธรรมชากับการค้าและการอุตสาหกรรม ขนมหวานกับความหลากหลายทางวัฒนธรรมในสังคมไทย เป็นต้น ผลงานและโครงการดังกล่าวที่สถาบันไทยศึกษาได้ดำเนินการมาโดยตลอด ช่วยผลักดันให้ชุมชนวิชาการของไทยมีความเข้มแข็ง สร้างเครือข่ายวิชาการ ประชาสัมพันธ์ให้นักวิชาการ นิสิต นักศึกษา และบุคคลทั่วไปทุกสาขาอาชีพมีความรู้ความเข้าใจด้านอาหารและวัฒนธรรไทยลึกซึ้งยิ่งขึ้น
ในการนี้ สถาบันไทยศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จึงเห็นสมควรจัดเสวนาวิชาการ เรื่อง “ก้วย กอ เปี้ย ทึ้ง” กับพิธีกรรมเซ่นไหว้ เพื่อเป็นเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ด้านอาหารและประเพณีของคนไทยเชื้อสายจีน ส่งเสริมให้สังคมไทยตระหนักถึงคุณค่ามรดกทางวัฒนธรรมของชาติ รวมถึงต่อยอดองค์ความรู้ต่างๆ เพื่อสร้างสรรค์เป็นผลิตภัณฑ์และงานบริการที่มีคุณค่าและมูลค่า อันจะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อสังคมต่อไป
วัตถุประสงค์
1. รวมรวม สังเคราะห์ และแลกเปลี่ยนความรู้ในเรื่องของเซ่นไหว้และประเพณีสำคัญของคนไทยเชื้อสายจีน ระหว่างนักวิจัย นักวิชาการ นักปฏิบัติการด้านวัฒนธรรม และผู้สนใจทั่วไป
2. สร้างเครือข่ายทางวิชาการเพื่อร่วมกันการสร้างสรรค์งานบริการเชิงวัฒนธรรมที่ก่อให้เกิดคุณค่าต่อย่านชุมชนคนไทยเชื้อสายจีน
3. เพื่อประชาสัมพันธ์โครงการและกิจกรรมของสถาบันไทยศึกษา
ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ
1. ผู้เข้าร่วมประชุมตระหนักและเห็นคุณค่าของประเพณีสำคัญของคนไทยเชื้อสายจีน
2. ผู้เข้าร่วมประชุมเห็นความเชื่อมโยงของงานวิจัยที่สถาบันไทยศึกษาสนับสนุนที่มีต่อสังคมและวัฒนธรรมไทย โดยเฉพาะประเด็นที่เกี่ยวเนื่องกับความสนใจของท้องถิ่น
3. สร้างเครือข่ายนักวิจัยด้านไทยศึกษาระดับภูมิภาค เพื่อการต่อยอดการวิจัยในท้องถิ่นอย่างเข้มแข็ง
4. โครงการและกิจกรรมของสถาบันไทยศึกษาเป็นที่รู้จักมากยิ่งขึ้น